(Detaylar eklendi.)
Orhan Coskun
İSTANBUL, 8 Temmuz (Reuters) – TCMB Kanunu'nda değişikliğe gidilmesini ve TCMB ihtiyat akçesi oranını Türk Ticaret Kanunu ile uyumlu hale getirilerek, yedek akçenin %10 olarak ayrılmasını öngören torba yasa ile ihtiyat akçesinde biriken 40-46 milyar TL'lik bekleyen para Hazine'ye aktarılmış olacak.
AKP TBMM Küme Başkanvekili Mehmet Muş gazetecilere yeni torba yasanın detaylarını açıkladığı konuşmasında, “TCMB kanununda bir değişikliğe gidiyoruz, TCMB ihtiyat akçesi oranını Türk Ticaret Kanunu ile uyumlu hale getiriyoruz, yedek akçenin %10 olarak ayrılmasını teklif ediyoruz” dedi.
Bu değişikliğin ne manaya geldiğini Reuters'a açıklayan üst seviye AKP'li bir yetkili de, “TBMM'ye sevk edilen teklifle TTK'ya uyumlu bir düzenlemeye gidiliyor. Bununla yüzde 20'lik ekstra olarak TCMB'nin ayırdığı ihtiyat akçesi uygulaması son bulacak, ihtiyat akçesi kaleminde biriken 40-46 milyar TL'lik bekleyen karşılık Hazine'ye aktarılacak” diye konuştu.
Reuters'ta 27 Haziran'da yayınlanan bir haberde bütçe açığının yılın birinci beş ayında %225 artış göstermesinin akabinde daha fazla bozulmanın önüne geçmeyi amaçlayan Hazine ve Maliye Bakanlığı lokal seçimler öncesi ertelenen Merkez Bankası'nın (TCMB) 46 milyar TL'lik ihtiyat akçesinin bütçeye transferinin planlandığı belirtilmişti.
İhtiyat akçesinin transferi “zor vakit parasının” harcanacak olması nedeniyle eleştirilirken, bütçenin bir kerelik gelirlere daha fazla bağlı hale gelmesi emsal uygulamaların sürmesine neden olacağı telaşlarını artırmıştı. maddede husus münasebeti 5. unsurda şu halde açıklandı:
“Merkez bankalarının sermaye ile karı ortasında bir ilişki bulunmamaktadır. Buradaki kar sermayenin semeresi değildir. Merkez Bankası'nın karı da Kanunla kendisine verilen kamusal vazifelerin yerine getirilmesinden ve yetkilerin kullanılmasından kaynaklanmaktadır.
“1211 sayılı Kanunun 60'ıncı unsurunun birinci fıkrasının a bendi uyarınca bu kardan yüzde 20 ihtiyat akçesi ayrılırken Türk Ticaret Kanunu'nun tersine sermaye ile bağ kurulmamıştır. Bu nedenle, Türk Ticaret Kanunu'nda öngörülenden daha yüksek oranda ve sermaye ile hudutlu olmaksınız ihtiyat akçesi ayrılmakta bu meblağ devamlı büyümektedir. Bu durumun önlenmesini teminen (a) bendini kaldırılarak TTK'nın 519. Unsurunda sermayenin yüzde 20'sine ulaşıncaya kadar ayrılması düzenlenen ve TCMB'nin 25,000 TL'lik sermayesi dikkate alındığında 5,000 TL üzere sembolik bir meblağa tekabül edecek olan 1.tertip yedek akçenin TCMB için hiç ayrılmaması öngörülmektedir.
“İkinci tertip yedek akçenin yüzde 10 oranında ayrılmasını öngören mevcut düzenleme ise TTK ile uyumlu biçimde ve olağanüstü nitelemesi olmaksızın korunmaktadır. Ayrıyeten yeniden bu hususa son fıkra olarak eklenmesi öngörülen düzenleme ile ihtiyat akçelerinin son yıl kardan ayrılan hariç olmak üzere kara katılarak ödenmesi suretiyle devamlı olarak büyümesinin de önüne geçilmesi amaçlanmaktadır.”
Ayrıca 6.madde ile açıklanan münasebette “…ihtiyat akçesinin kaldırıldığı ve birikmiş olağanüstü ihtiyat akçelerinin ulaştığı düzey de dikkate alınarak esasen Hazine'ye ilişkin bakiyeden ayrılan bu yedek akçelerin yeniden direkt Hazine'ye verilmesi amaçlanmaktadır” denildi.
ZORUNLU KARŞILIKLARLA İLGİLİ DEĞİŞİKLİK
Torba maddede ayrıyeten zarurî karşılıklarla ilgili düzenlemeye gidiliyor. Bununla ilgili olarak unsur münasebetlerinde şöyle denildi:
“Makro risklerin azaltılmasına katkıda bulunmak hedefiyle uygulanmakta olan para siyaseti bileşimi çerçevesinde zarurî karşılıklar etkin bir siyaset aracı olarak kullanılmaktadır. Bununla birlikte mevcut karar, bankalar ve öbür mali kuruluşların bilançolardaki pasif kalemleri temel alınarak mecburî karşılık tesisini öngörmektedir. Sıkça değişen piyasa şartları, kelam konusu kuruluşların bilanço içi ya da dışı uygun görülen kalemlerinde meydana gelen değişikliklerin zarurî karşılık ve genel disponibilite uygulamasında dikkate alınması muhtaçlığını doğurduğundan, unsur ile bu konuda düzenleme yapılmaktadır. Ayrıyeten Merkez Bankası'nın bilgi taleplerinin gerçek vakitli ve anlık karşılanmasını teminen hususa bu istikamette karar eklenmektedir”
Zorunlu karşılıklarla ilgili maddeyi yorumlayan üst seviye yetkili, “Bugüne kadar bu oranı belirlerken bankaların pasif tarafındaki durumuna bakarak belirliyordu. Bundan sonra ise hem faal hem pasif hem de bilanço dışı kalemlere bakacak. Örneğin kredi vermeyen bankaların ZK'larını artıracak, kredi vermiyorsan mevduat toplamanın maliyetin artırılması yoluna gidilecek” dedi. (Redaksiyon Birsen Altayli)
