Orhan Coskun
ANKARA, 22 Temmuz (Reuters) – Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan'ın Merkez Bankası Lideri Murat Çetinkaya'yı apansız vazifeden alma kararı, üç kaynağın verdiği bilgiye nazaran Çetinkaya'nın Haziran ayında 300 baz puan faiz indirimi yapma talebini geri çevirmesinin akabinde alındı.
İktisat bilimindeki yerleşik fikrin bilakis yüksek faizin enflasyonu yükselttiğini argüman eden Erdoğan uzun müddettir faizlerin düşürülmesini istiyor. Erdoğan daha evvelki bir açıklamasında da Çetinkaya'nın “talimatlara” uymadığını söylemişti.
Çetinkaya 6 Temmuz'da vazifeden alınmıştı. Çetinkaya, Türkiye'nin kur kriziyle boğuştuğu ve enflasyonun yükseldiği bir ortamda TCMB'ye başkanlık ederek faizlerin 11.25 puan artırılması kararını aldı. Bu faiz artırımlarından en büyüğü ise Eylül ayında tek seferde yapılan 625 baz puanlık artış oldu.
Faiz artırımı TL'nin dolar karşısında önü alınamayan paha kaybını yavaşlatırken, enflasyonun da Ekim ayında gördüğü 15 yılın tepesi olan %25 düzeyinden düşüşe geçmesine yardımcı oldu. Fakat TL'deki kıymet kaybının durması ve enflasyonun düşmesinin bedeli olarak iktisat resesyona girdi.
Erdoğan Eylül ayındaki keskin faiz artırımından birkaç saat evvel yaptığı konuşmada enflasyonun merkez bankasının attığı “yanlış adımlar” nedeniyle arttığını argüman etmişti.
Kaynaklar, bundan evvelki faiz artırımlarını da sert biçimde eleştiren Erdoğan'ın geçen yılın ortasından itibaren Çetinkaya ile yüz yüze görüşmediğini tabir ettiler.
Bir kaynak, “Bildiğim kadarıyla Erdoğan ile Çetinkaya ortasında yaklaşık bir yıldır direkt bir irtibat olmadı” dedi.
Kaynaklar uygulanan siyasetlerin Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak ile Çetinkaya ortasında da tansiyon yarattığını tabir etti. Tansiyon yaratan siyasetler ortasında TCMB'nin temettüsünün vaktinden evvel Hazine'ye aktarılması, kamu bankalarının mevduat sahiplerine verdiği faize tavan çekilmesi ve bankaların zarurî karşılık oranlarındaki değişiklikler yer alıyordu.
Bakanlık ile TCMB ortasındaki münasebetler hakkında bilgi sahibi ikinci bir kaynak, “Görüş ayrılıkları bakan ile lider ortasındaki tansiyonu artırdı ve bağlantısı bozdu” dedi.
Çetinkaya vazifeden alındığı 6 Temmuz tarihinden bu yana bir açıklama yapmadı. Hazine ve Maliye Bakanlığı yetkilileri, üç kaynağın verdiği bilginin yanlış olduğunu söyledi.
Cumhurbaşkanlığı'ndan bir yetkili ise, “Cumhurbaşkanı görüşlerini kamunun önünde anlattı, söylenecek diğer bir şey yok” dedi.
FAİZ İNDİRİM TALEBİ
Sorun TCMB'nin 12 Haziran'daki Para Siyaseti Şurası (PPK) toplantısı öncesinde güzelce bariz hale geldi.
İlk kaynak, “Merkez Bankası'nda Haziran ayında 300 baz puanlık bir faiz indirimi talebini biliyorum. Hatta Temmuz'da da devam edilmesi yönünde” dedi. Üçüncü kaynak 300 baz puan faiz indirimi talebinde bulunulduğunu teyit etti.
Üçüncü kaynak PPK toplantısında ise iki aleyhte oya karşı dört oyla faizlerde değişiklik yapılmaması kararı alındığını söyledi.
İstanbul'da tekrarlanan ve muhalefetin kazandığı 23 Haziran belediye başkanlığı seçimlerine atıfta bulunan üçüncü kaynak, “Bu kararın çıkmasında iktisattaki durum ve bilgiler, bilhassa enflasyon, mahallî seçim dahil birçok neden tesirli oldu” dedi.
İkinci kaynak, “Ancak bu talep (faiz indirimi) PPK'da karşılık bulmadı. Çetinkaya ile devam etmeme kararında temel kırılma noktası bu oldu” dedi.
Aynı kaynak Haziran'daki kararın akabinde Erdoğan ve Albayrak'ın Çetinkaya'nın istifasını istediğini söyledi. Kaynak, Çetinkaya merkez bankasının bağımsızlığını münasebet göstererek bunu kabul etmediğinde “görevden alma kararı” geldiğini söyledi.
Erdoğan Çetinkaya misyondan alındıktan dört gün sonra kararın münasebetleri hakkında şunları söyledi:
“Faiz denilen bu her türlü berbatlığın anası olan hele hele para siyasetlerinde bu bahisle ilgili verilen talimatlara uymayan bu arkadaşımızın bir değişikliğe tabi tutulmasının gerekliliğine inandık.”
Görevden alma kararı enteresan bir formda ekonomistlerin Çetinkaya başkanlığındaki merkez bankasının faiz indirimlerine başlayacağı düşünülen Temmuz toplantısından çabucak evvel alındı.
TCMB'nin 12 Haziran'daki faiz kararı öncesinde yapılan Reuters anketine katılan 16 ekonomistten 12'si faiz indirimlerinin bu yıl içinde başlayacağını iddia ediyordu. Ekonomistlerden ikisi birinci indirimin Haziran'da, beşi 25 Temmuz'da, beşi de Eylül yahut Ekim'de yapılacağını varsayım etmişti.
İlk kaynak, “Temmuz toplantısında bir indirim kararı alınacağı piyasa beklentisi haline gelmişti” dedi. Kaynak, Çetinkaya'nın bir mühlet daha vazifesine devam ettikten sonra Türkiye “makro ekonomik açıdan daha güzel bir hale geldiğinde” vazifesini bırakmak istediğini söyledi.
Çetinkaya'nın yerine TCMB başkanlığına atanan lider yardımcısı Murat Uysal geçen hafta Pazartesi günü yaptığı birinci açıklamada para siyasetinde hareket için “manevra alanı” bulunduğunu söyleyerek, başkanlık edeceği birinci toplantıda faizlerin indirileceği beklentilerini daha da kuvvetlendirdi.
Uysal, Anadolu Ajansı'nda yaptığı açıklamada, gerçek faiz düzeyinin para siyasetinin sıkılığını belirlemek için daha uygun olacağını söz etti. Siyaset faizinin %15.7 olan enflasyondan sekiz puan üstte olduğu göz önüne alındığında Uysal'ın açıklamaları indirim beklentisini destekliyor.
Reuters tarafından son olarak Cuma yapılan ankete nazaran TCMB'nin 25 Temmuz toplantısında 250 baz puan indirim kararı alarak siyaset faizini %21.5'e düşürmesi bekleniyor.
Haberin özgünü için tıklayınız: Bu haber, linkleri üstte belirtilen haber ya da haberlerden derlenmiştir. Tam çevrilmiş metin olmayabilir.
(Haberi çeviren Can Sezer; Redaksiyon Nevzat Devranoğlu)
