Emre ERGÜL
Londra merkezli yönetim danışmanlığı şirketi Deloitte, ABD ekonomisi üzerine 2023 yılı ilk çeyrek inceleme ve tahmin raporunu yayınladı. ABD ekonomisi için “potansiyel bir yumuşak iniş ufukta olabilir” diyen Deloitte analistleri, ABD ekonomisinin 4 sorununu şöyle sıraladı:
1 – İşgücü piyasalarının gevşemesi gerekiyor. Ocak 2023’te istihdam yarım milyondan fazla arttı. Çalışma çağındaki nüfus ayda 50 binlik trend hızında büyürken, bu kesinlikle sürdürülemez. İstihdam yavaşlamazsa, ücret artışı hızlanabilir. Amerikan Merkez Bankası (Fed) o zaman çok güçlü bir tepki verir ve devam eden faiz artırımları büyüme için açık tehlike oluşturur.
2 – Fed, 2022’de faiz oranlarını hızlı şekilde artırdı ve bu faiz artırımlarının bazı etkileri 2023’te ortaya çıkabilir. Fed’in 2022’de çok agresif olup olmadığını hâlâ bilmiyoruz. Faiz oranlarındaki artışın etkisinin şimdiye kadar ekonomiyi durgunluğa itmek için yeterli değil.
3 – Kongre’nin borç tavanını yükseltmek için oy kullanması gerekiyor. Bunu yapmazsa, ABD Hazinesi faturalarını ödeyemeyebilir, bu da harcamalarda düşüşe ve daha önemlisi ciddi finansal piyasa oynaklığına yol açabilir.
4 – Kongre ve Başkan’ın 1 Ekim’e kadar federal hükümet için bir bütçe üzerinde anlaşması gerekiyor. Bütçe 12 ödenek kanunu şeklini alıyor. Tüm bu ödenek yasalarının 1 Ekim’e kadar geçirilip imzalanamaması, hükümet harcamalarında düşüşe yol açacaktır. Bu, tek başına durgunluk yaratmak için yeterli olmaz, ancak iş belirsizliğini artırır.
Deloitte analistleri, ABD ekonomisi için şu üç senaryoyu yazdı:
Başlangıç noktasına dönüş (Yüzde 60): Büyüme 2023’te emekleme noktasına kadar yavaşlayacak, ancak hiçbir zaman durgunluk etiketini hak edecek kadar düşmeyecektir. Daha sıkı para politikası, Avrupa ve Çin’deki yavaş büyüme, daha yüksek enerji fiyatları ve pahalı bir dolar, ekonomi için önemli rüzgarlardır. Ancak hane halkları, eğlence ve seyahat gibi hizmetlere yönelik bastırılmış talep harcamalarını artırmaya devam ediyor. İş yatırımları, özellikle bilgi işleme ekipmanı ve yazılımında büyümeye devam ediyor. Konut dışı yapılara yapılan yatırımlar da zayıf kalmaya devam ediyor, çünkü ofis binaları ve perakende satış alanlarındaki arz fazlasının piyasada ağırlığı var. Konut piyasasındaki düşüş, bu sektör için gerçekten bir durgunluktur. Mallara olan talep yavaşladıkça ve işletmeler tedarik zinciri sorunlarını çözdükçe, enflasyon 2023’ün sonlarına doğru yüzde 2 aralığına geri döner.
Enflasyonun dönüşü (%10): Gevşeyen tedarik zinciri baskıları nedeniyle enflasyondaki düşüşün geçici olduğu ortaya çıkıyor. İşgücü piyasasında devam eden güç, ücretleri yükselterek daha yüksek maliyetlere ve fiyatlara yol açar. 2022’de şok terapisi yoluyla enflasyonu yavaşlatmaya çalışan Fed, sıcak işgücü piyasasını önemli olacak kadar yavaşlatmakta isteksiz veya başarısız olduğunu kanıtlar ve enflasyon yaklaşık yüzde 6’da yerleşir.
Yeni bir resesyon (%30): Fed’in enflasyona odaklanması, çok geç olana kadar ekonomiye yönelik riskleri en aza indirmesine yol açıyor. Bu mali şoka ek olarak, ABD makamları borç tavanı ve 2024 bütçesi konusunda zamanında bir anlaşmaya varamadı. Mali şok 2008’dekinden daha küçük olsa da, zayıf olan ekonomi 2023’ün sonunda yüzde 2.7 gibi bir oranda daraldı. Şok, Kongre ve Başkan’ın bir bütçe çözümüne odaklanmasına ve Fed’in politikayı yumuşatmasına neden oluyor. Ekonomi 2024’te toparlanacak.
ABD’li iki uzman resesyon yerine iki ayrı kelime kullanıyor:
Ufukta “büyüme durgunluğu” görünüyor
ABC TV’ye konuşan Nebraska Omaha Üniversitesi’nden Christopher Decker, ABD’nin yakında büyüme durgunluğuna girebileceğini söyledi: “Bir yavaşlama geliyor. Bu yavaşlama, ekonomik büyümeyi neredeyse durma noktasına, belki düz veya yüzde 0.5’e getirebilir. ABD daralmadan kurtulursa bir büyüme durgunluğu yaşayacak. Bu son iki yıldır yaşanan yüksek enflasyonist ortamdan daha kötü hissettirmeyecek ama birçok insan işsiz kalacak.”
Amerika “slowcession” yaşayacak
Moody’s Analytics’in Başekonomisti Mark Zandi de ABD’nin yaşayacağını “slowcession” (yavaş çekilme) olarak tanımladı. Ülkenin derin bir resesyondan kaynaklanan şiddetli acıdan kaçınmak için iyi bir şansı olduğunu belirten Zandi, “İşgücü piyasası hala güçlü görünüyor. Ancak şu anda yüzde 6’da oturan enflasyonu kontrol altına almaya çalışan Federal Rezerv’in muhtemelen görmek isteyeceği şekilde yumuşama var” diye konuştu.
IMF tahmini: Faiz oranları COVID öncesi seviyelerine düşecek
Büyük ekonomilerdeki faiz oranlarının düşük verimlilik ve yaşlanan nüfus nedeniyle pandemi öncesi seviyelere düşmesi bekleniyor… Bu yorumu yapan, Uluslararası Para Fonu (IMF). İngiliz BBC Televizyonu’nun haberine göre, IMF yetkilileri, “Reel faiz oranlarındaki son artışların geçici olması muhtemeldir” dedi ve ekledi: “Enflasyon tekrar kontrol altına alındığında, gelişmiş ülke merkez bankalarının para politikasını gevşetmesi ve reel faiz oranlarını yeniden salgın öncesi seviyelere çekmesi muhtemeldir”. Ancak IMF yetkilileri, faiz oranlarının tam olarak ne zaman daha düşük seviyelere ineceğini belirtmedi.
‘Sistem, artan faiz oranı ve enflasyonla sınanıyor’
Dünya Bankası Grubu (WBG) ve Uluslararası Para Fonu (IMF) Washington’da biraraya geldi. Pazartesi günü başlayan “Bahar Toplantıları” hafta boyunca devam edecek ve 16’sında sona erecek. Toplantılar sürerken, IMF küresel ekonomik büyüme tahminini bu yıl için yüzde 2.9’dan yüzde 2.8’e; 2024 için de yüzde 3.1’den yüzde 3’e düşürdü. “Finansal sistem, yüksek enflasyon ve artan faiz oranlarıyla sınanıyor” diyen IMF, Türkiye ekonomisinin bu yıl yüzde 2.7, 2024’te ise yüzde 3.6 büyümesinin tahmin edildiğini açıkladı.
Bank of America: Ekonomi tam resesyona girecek
Resesyon kelimesi bir süredir küresel ekonomi medyasında sıkça yer alıyor. Wall Street piyasa stratejistlerinden şirket CEO’larına kadar herkesin ABD ekonomisinde bir yavaşlama uyarısı yapmasıyla, yakın bir resesyon korkusu bu yıl doruk noktasına ulaştı. Şu ana kadar istihdam piyasası ve tüketici harcamaları oldukça dirençli kaldığı için herhangi bir durgunluk gerçekleşmese de Bank of America “Sinyaller resesyona işaret ediyor” yorumu yaptı. Yatırımcıların faiz indirimleri konusunda fazla iyimser, resesyon konusunda da yeterince kötümser olmadığına dikkat çeken BoA analistleri, resesyona işaret eden 8 nokta olduğuna dikkat çekti:
-
İmalat faaliyetlerinde düşüş var. İmalatta bir düşüş genellikle daha düşük kazançlarla çakışıyor.
-
Küresel kazanç modeli yakında düşüş olduğunu gösteriyor.
-
Petrol fiyatları tarihsel olarak durgunluk dönemlerinde yükselir ve durgunluk dönemlerinde düşer. Son OPEC+ üretim kesintileri, Çin’in şimdiye kadar yeniden açılmasından kaynaklanan sınırlı yukarı yönlü fiyat baskıları ile durgunluk endişelerinin altını çiziyor.
-
Küresel konut fiyatları düşüyor: Yüksek oranlar ABD, İngiltere, Kanada, İsveç, Avustralya ve Yeni Zelanda’da gayrimenkulleri vurduğundan küresel konut fiyatları negatife dönüyor.
-
Kredi sıkışıklığı iş piyasasına zarar verecek: ABD bankaları son birkaç çeyrektir küçük şirketlere borç verme standartlarını sıkılaştırıyor. Kredi sıkışıklığı yoğunlaşacak.
-
Avrupa banka kredilerinde düşüş var: Avro Bölgesi’nde banka kredileri arka arkaya üç ay düştü.
-
Zayıf istihdam piyasası büyük faiz indirimlerine yol açıyor.
-
Enflasyonist dönemlerde son Fed faiz artışının ardından hisse senetleri düştü: Yatırımcılar faiz indirimleri konusunda fazla iyimser ve durgunluk konusunda yeterince kötümser değil.
