(Ayrıntılar, geçmiş bilgi ve görüş eklendi)
Nevzat Devranoglu
ANKARA, 15 Ağustos (Reuters) – Bütçe Temmuz ayında Merkez Bankası ihtiyat akçesinin takviyesiyle fazla verirken ekonomistler Ağustos ayı bütçe gerçekleşmelerinde ihtiyat akçesinin takviyesinin devamını bekliyorlar.
Ancak 40 milyar TL'lik bu tek seferlik gelire karşın hem hükümet hem de ekonomistler %1.8 olan yıl sonu bütçe açığı/GSYH maksadının üzerinde %3'e yakın tamamlayacağı konusunda hem fikir.
QNB Finansbank tarafından yayımlanan notta bütçenin tek seferlik gelirlerle desteklendiğine dikkat çekilerek, “Bütçe açığı/GSYH Temmuz'da yıllıklandırılmış bazda 0.3 puan düşüşle %2.3'e geriledi. Bütçedeki bu güzelleşmede tek seferlik gelirlerin tesirini görüyoruz” denildi.
Notta TCMB'nin ihtiyat akçesinin kalan kısmının de Ağustos başında Hazine'ye transferinin tamamlandığı belirtilerek bu gelişme ile birlikte Ağustos ayında bütçe açığı/GSYH'nın yıllık bazda %1.8'e yaklaşabileceği lakin bunun bütçede kalıcı bir güzelleşmeye işaret etmediği belirtildi.
Notta “Bütçe açığının GSYH'ya oranının yılsonunda artan faiz masrafları ve daha fazla tek seferlik gelir olmayacağı için %2.8'e gerçek yükselmesini bekleniyoruz” görüşüne yer verildi.
Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından açıklanan bilgilere nazaran 2018 yılı Temmuz ayında 1.1 milyar TL fazla veren bütçe, 2019 yılı Temmuz ayında 9.9 milyar TL fazla verdi. 2018 yılı Temmuz ayında 9.3 milyar TL faiz dışı fazla verilmiş iken 2019 yılı Temmuz ayında 17.6 milyar TL faiz dışı fazla verildi.
Ocak-Temmuz 2018 devrinde 45 milyar TL açık veren bütçe, 2019 yılı Ocak-Temmuz periyodunda 68.7 milyar TL açık verdi. 2018 yılı Ocak-Temmuz periyodunda 3 milyar TL faiz dışı açık verilmiş iken 2019 yılı Ocak-Temmuz devrinde 10.2 milyar TL faiz dışı açık verildi.
TCMB ihtiyat akçesi gelirlerinin transferini de içinde barındıran 'genel bütçe vergi dışı öbür gelirleri' Temmuz'da geçen yılın birebir ayına nazaran %487.3 artarak 32.6 milyar TL oldu.
Merkez Bankası Lideri Murat Uysal 31 Temmuz'da yaptığı açıklamada “İhtiyat akçesinden gelecek meblağın yaklaşık yarısı Hazine hesaplarına geçti” demişti. Ekonomistlerin TCMB ve Hazine datalarından yaptığı hesaplamaya nazaran ihtiyat akçesinin kalan kısmı de Ağustos ayı başında TCMB hesaplarına geçti.
Reuters'da 27 Haziran'da yayımlanan bir haberde bütçe açığının yılın birinci beş ayında %225 artış göstermesinin akabinde daha fazla bozulmanın önüne geçmeyi amaçlayan Hazine ve Maliye Bakanlığı'nın TCMB'nin 46 milyar TL'lik ihtiyat akçesinin bütçeye transferi ve gelir vergisi başta olmak üzere birtakım vergilerde artış yoluna gitmeye hazırlandığına dikkat çekilmişti. iktisadının makro manada, bilhassa de emsal ülkelere kıyasla, en güçlü olduğu alanların biri olan bütçe istikrarı, 2016'da yaşanan darbe teşebbüsünün tesirlerini azaltmak için alınan tedbirlerle kısmen bozulmaya başladı.
Bunun yanı sıra başta Kuzey Irak ve Suriye olmak üzere jeopolitik gelişmeler nedeniyle güvenlik harcamalarındaki artış da bu etkiyi tetikledi.
Geçen yıl 24 Haziran seçimleri öncesi kamu emekli ve çalışanlarına yönelik atılan genişlemeci adımlar ise harcamalar tarafındaki yükselişin kalıcı olarak hızlanmasına neden oldu.
Merkezi idare bütçesinde 2018 sonunda kimi sarfiyat azaltıcı önlemler de uygulandı lakin harcamalardaki sert artış genel olarak tek seferlik gelirlerle desteklendi.
Bütçe açığı 2018 yılında yüzde 52 artışla 72.6 milyar TL olmuştu.
TCMB'nin, 2019 için hedeflenen 80.6 milyar TL fiyatındaki açığın yarısına denk gelen 40 milyar TL ihtiyat akçesinin bütçeye aktarılması açığının gayelere yaklaşmasına dayanak olacak büyüklükte. Lakin yavaşlayan ekonomiyi canlandırmak için alınan tedbirler ve yavaşlamanın bütçe gelirlerine olumsuz tesiri tek seferlik bu tesirden daha kuvetli.
Yeni İktisat Programı (YEP) ismiyle ilan edilen Orta Vadeli Program'da 2019 yılında bütçe açığının 80.6 milyar TL olarak gerçekleşmesi, GSYH'ya oran olarak ise açığın yüzde 1.8 olması öngörülüyordu.
Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak da 30 Temmuz'da gazetecilere yaptığı açıklamalarda bu yıl bütçe açığının GSYH'ya oranında Maastricht kriteri olan %3'ün altını gerçekleştirebileceğini söylemişti. bütçe açığının %1.5-2 olması tarafında çok sıkı uygulama yapmadıklarına dikkat çekerek “dengelenme açısından bakıldığında bütçe performansı ve büyüme istikrarının istihdamda ve üretim istikrarını eşgüdümlü yürütecek bir hassas terazi ile 2019'u nihayetlendirmeye çalışacağız” dedi. Albayrak 2020'nin bütçe açısından daha olumlu geçeceğini de söyledi.
