(Görüşler ve detaylar eklendi)
Behiye Selin Taner
İSTANBUL, 12 Temmuz (Reuters) – Takvim tesirinden arındırılmış sanayi üretimi yüksek teknoloji eserleri ve sermaye mallarında olumlu katkının dayanağıyla Mayıs'ta yıllık bazda %1.3 daraldı. Bu daralma ekonomistlerin beklentilerinin altında kalırken büyüme ismine olumlu bir sinyal olarak yorumlandı.
Takvimden arındırılmış sanayi üretimi Nisan'da %3.8 daralmış, geçen yılın birebir devrinde ise %5.9 artmıştı.
Ekonomistler sanayi üretiminin ikinci çeyrekte birinci çeyreğe nazaran daha az daralma kaydedebileceğini belirtirken, bu çerçevede öteki öncü göstergelerin de işaret ettiği üzere GSYH'deki daralma da birinci çeyreğe kıyasla daha sonlu olabilir.
Sektörel olarak petrol eserleri ve yatırımlara yönelik bileşenlerin olumlu tesirinin öne çıktığını söyleyen ekonomistler inşaat, metal ve otomotiv üzere bölümlerdeki zayıflıkların sürdürdüğüne dikkat çekiyorlar.
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) bilgilerine nazaran Mayıs'ta yıllık bazda öbür metalik olmayan mineral eserlerin imalatı %17.5, ana metal sanayi %10.6, motorlu taşıt imalatı %10.7 daraldı.
İş Yatırım Ekonomisti Muammer Kömürcüoğlu da bugünkü bilginin büyüme ismine olumlu bir sinyal verdiğini söyleyerek, “Haziran'a ilişkin öncü itimat endeksleri ve PMI verisi sanayi üretiminde toparlanmanın sürebileceğine işaret ediyor. Haziran'da sanayi üretiminde negatif bir sürpriz görmezsek ikinci çeyrekte büyümede birinci çeyrekten daha âlâ bir görünüm (hatta sonlu müspet büyüme ihtimali var) olacak. Gelecek ay resmi daha net göreceğiz” dedi.
Reuters anketinde toplam sanayi üretiminde Mayıs ayında yıllık bazda takvim tesirinden arındırılmış daralmanın %2.35 olması bekleniyor, daralma iddiaları %1.32-%4.1 bandında yer alıyordu.
TÜİK bilgilerine nazaran mevsim ve takvim tesirinden arındırılmış sanayi üretimi ise Mayıs'ta bir evvelki aya nazaran %1.3 arttı.
Reuters'ın yaptığı hesaplamaya nazaran arındırılmamış sanayi üretimi Mayıs'ta bir evvelki yılın tıpkı ayına nazaran %0.1 daraldı.
Halk Yatırım Başekonomisti Banu Kıvcı Tokalı, Mayıs'ta ölçülü gelen yıllık daralma oranlarında, tüketim mallarının olumsuz tesirine rağmen, yatırım eğilimini yansıtan sermaye malları ve yüksek teknoloji eserlerinin değerli bir rol üstlenmesinin toparlanmanın kalıcılığı açısından olumlu bir görünüm sunduğunu söyleyerek, “Sektörel bazda da petrol eserleri ve yatırımlara yönelik bileşenlerin olumlu tesiri besbelli gözleniyor. Lakin, iktisadın başka dallarını desteklemesi açısından kıymetli olan kimya dalına ek olarak, inşaat, metal ve otomotiv üzere dallardaki zayıflıkların sürdüğünü izliyoruz” dedi.
Tokalı Haziran'da bayram tesirine bağlı olarak, düzeltilmiş ve düzeltilmemiş bilgiler ortasında farkın belirginleşeceğini beklediklerini söyleyerek, “Düzeltilmemiş bilgilerde %5'ler, düzeltilmişte ise %1-2 bandında yıllık daralma oranları mümkün görünüyor. Böylelikle, birinci çeyrekte %4-5 bandında yıllık daralma gösteren sanayi üretim endeksi, ikinci çeyrekte %2'ler düzeyinde kısmen daha ölçülü küçülme gösterebilir” dedi ve şöyle devam etti:
“Bu durumda iktisadın ikinci çeyrekte %1-2 bandında küçülme kaydedeceğini, ikinci yarıda ise yıllık %2-3 bandında büyüme oranlarına geçebileceğimizi düşünüyoruz. Tüm yıl için büyüme varsayımımız ise %0.5 düzeyinde.”
Türkiye iktisadı geçen yılın son çeyreğinde yıllık bazda %3, bu yılın birinci çeyreğinde ise %2.6 daralmıştı.
Capital Economics kıdemli gelişmekte olan piyasalar ekonomisti Jason Tuvey, “Beklentilerden güçlü gelen data iktisadın ikinci çeyrekte yeni bir düşüşü atlatmış olabileceğini gösteriyor. Bununla birlikte ekonomik toparlanmanın yavaş olacağını düşünüyoruz; bu yıl için GSYH'da daralma beklentimiz de %1.8 ile konsensüsün altında bulunuyor” dedi.
Takvim tesirinden arındırılmış olarak endüstrinin alt dalları incelendiğinde Mayıs'ta madencilik ve taşocakçılığı dalı endeksi bir evvelki yılın tıpkı ayına nazaran %2.5 ve imalat sanayi bölümü endeksi %1.8 azalırken elektrik, gaz, buhar ve iklimlendirme üretimi ve dağıtımı kesimi endeksi %4.1 arttı.
Geçen yılın birebir devrine nazaran orta malı üretimi Mayıs'ta %6.7, güçlü tüketim malı üretimi %2.1 daralırken (teşviklerin devam ettiği bir dönemde), dayanıksız tüketim malı üretimi %0.9, sermaye malı üretimi %3.4 arttı.
Mevsim ve takvimden arındırılmış olarak bakıldığında ise Mayıs'ta madencilik ve taşocakçılığı bölümü endeksi bir evvelki aya nazaran %5.2, imalat sanayi kesimi endeksi %1 ve elektrik, gaz, buhar ve iklimlendirme üretimi ve dağıtımı dalı endeksi %2.9 arttı.
İmalat sanayi satın alma yöneticisi endeksi (PMI) Haziran'da yeni siparişlerdeki yavaşlamanın hafiflemesiyle 47.9'a yükselerek Temmuz 2018'den bu yana en yüksek düzeye çıktı, fakat bölümdeki daralmanın ölçülü da olsa son 15 aydır sürdüğüne işaret etti. sanayi genelinde kapasite kullanım oranı (KKO) Haziran'da bir evvelki aya nazaran 0.8 puan artarak %77.1'e, gerçek kesim itimat endeksi ise 3.6 puan artarak 102.5 düzeyine yükseldi.
