Emre ERGÜL
Zeytinyağı ele avuca sığmıyor, fiyatı durdurulamıyor… Petrol gibi küresel olarak ticareti yapılan zeytinyağı, küresel bir sorun haline dönmeye başladı. Kuraklığın İspanya’yı vurması, sellerin İtalya, Portekiz ve Yunanistan’da zeytin mahsullerini yok etmesi yıl içinde Avrupa Birliği üyeleriyle ticari bağı olan ülkelerde fiyatları artırmıştı…
Kriz şimdi de Akdeniz zeytinyağının en büyük alıcısı olan Amerika Birleşik Devletleri’ne yansıdı. Dünyanın önde gelen gazetelerinden New York Times, yayınladığı “Zeytinyağı fiyatları neden artıyor?” başlıklı analiz haberinde zeytinyağının metrik ton fiyatlarının inanılmaz tırmanışına dikkat çekti: “Ham petrol Ortadoğu için neyse, zeytinyağı da Güney Avrupa için odur. Çünkü küresel zeytinyağı üretiminin yarısından fazlası Güney Avrupa’da olur. Amerika Birleşik Devletleri de tükettiği zeytinyağının neredeyse tamamını başta İspanya ve İtalya’dan ithal eder.”
“Küresel zeytinyağı fiyatları geçtiğimiz yıl iki katından fazla artarak rekor seviyelere yükseldi” diyen gazete, geçen sene 9 dolar olan 750 mililitrelik bir zeytinyağının bugün 11 dolardan satıldığına dikkat çekti: “Bu da yüzde 22 artış demek.” Korkutucu olan ise zaten artan fiyatların durmayacak olması… Çünkü bu ay başlayan Avrupa hasadında ciddi rekolte kaybı görülüyor.
Avrupa Komisyonu, “Birlik üyelerindeki zeytinyağı üretimi geçen sezondan yüzde 40 daha az olacak” diye öngörüde bulundu. Durumun vehametini şöyle özetleyelim: İspanya ve Yunanistan’ın bazı bölgelerinde silahlı çeteler depo basıp zeytin çalmaya başladı. Gazeteye konuşan Shawn Addison adlı bir zeytinyağı tedarikçisi, işin ABD tarafını şöyle özetliyor: “Temmuzdan bu yana fiyatlarda yüzde 20 artış oldu ancak tüketici seneye daha yüksek fiyatlarla karşılaşacak.”
“En ucuz zeytinyağı Türkiye’de”
İspanya’nın zeytinyağında 1.2 milyon 1.7 milyon arası üretim yıllarına alışık bir ülke olduğuna dikkat çeken Ulusal Zeytin ve Zeytinyağı Konseyi Başkanı Dr. Mustafa Tan şöyle konuştu: “Yarısını ihraç ediyor ve yarısını da tüketiyor. Bu yıl 675 bin ton rekolte öngörülüyor. Yüzde 60 bir kayıp var. İki yıldır bu devam ediyor. İspanya rekolte azlığını diğer ülkelerden karşılamak durumunda. Dünyada en ucuz zeytinyağı fiyatı Türkiye’de. İhracatta ve fiyatlamada dengeli gidilmeli yoksa zeytinyağı üreticilerinin hepsi batar.”
Pandemide tarihi dip yaptı
Uluslararası Para Fonu’nun hazırladığı bir fiyat grafiği de fiyatların nasıl uçtuğunu açıkça gösteriyor. Zeytinyağının metrik ton satış fiyatı 1990’da 2500 dolar civarındayken, bu rakam son 33 yıldaki zirvesini 1998’de 6 bin 100 dolarla yapmıştı. Son 20 yılda fiyatlar 2 binle 6 bin dolar arasında gdip gelirken; pandemide bin 800 dolarla tarihi dip yaptı. İşte ne olduysa sonra oldu… Pandeminin sona ermesiyle atağa kalkan zeytinyağının metrik ton fiyatı 2022’de 4 bin doları aştı. Bugün ise 9 bin doları aştı… New York Times gazetesi, fiyatın seneye 10 bin dolara aşabileceğine işaret ediyor.
